Ełcka Kolej Wąskotorowa

---

Historia

Pierwsze lata

Ełcka kolej wąskotorowa została zbudowana na polecenie starosty ełckiego, Carla Suermondta, w latach 1910-1918. Budowa przebiegała w sposób kroczący, dzięki przejęciu wykonawstwa przez towarzystwo akcyjne Lycker Kleinbahn Aktiengesellschaft. Linia, która została stworzona, ma jeden tor o szerokości 1000 mm, co umożliwia transport wagonów normalnotorowych dzięki zastosowanej specjalnej technice. Całość długości tej kolei wynosi 47,66 km. Najważniejszy odcinek, liczący 37,98 km, prowadził z Ełku do Turowa, który wówczas znajdował się blisko granicy z Rosją. W rejonie miejscowości Laski Małe znalazło się również odgałęzienie do Zawad-Tworków, które miało długość 9,68 km. Pierwszy odcinek EKW, od Borzym do Zawad-Tworków, otwarto 23 października 1913 roku i miał długość 24,76 km.

I wojna światowa

W trakcie I wojny światowej, po wyparciu jednostek rosyjskich, 1 grudnia 1915 roku uruchomiono drugi odcinek o długości 13,22 km, prowadzący z Borzym do Turowa. Po ustabilizowaniu sytuacji oraz usunięciu szkód wojennych, przewozy pasażerskie i towarowe na EKW wznowiono 5 października 1918 roku. W 1938 roku przewieziono na tym odcinku imponującą ilość towarów – 29 026 ton oraz 54 837 pasażerów. W roku 1939 kolej dysponowała pięcioma parowozami, dziewięcioma wagonami pasażerskimi, dwoma wagonami pocztowymi oraz 37 wagonami towarowymi.

II wojna światowa i PRL

Ofensywa radziecka podczas II wojny światowej przyniosła kolejną falę zniszczeń, jednak wszystkie parowozy zostały ostatecznie uratowane. Po wojnie kolej wpisana została w struktury PKP jako Ełcka Kolej Dojazdowa. W 1951 roku nastąpiła zmiana szerokości torów na 750 mm. Przez lata 60. na trasie kursowały lokomotywy parowe, a od 1968 roku do ich obsługi dołączyły dwie lokomotywy spalinowe typu Lyd1, które zastąpiły parowozy. Z końcem XX wieku parowozy powróciły na Ełcką Kolej Dojazdową, aby obsługiwać pociągi turystyczne. Wczesne lata 90. charakteryzowały się ofertą kilku pociągów turystycznych rocznie, jednak w 1993 roku zorganizowano już 43 takie pociągi, a w 1995 roku liczba ta wzrosła do 115. Pomimo wzrastającej popularności wśród mieszkańców i turystów, finanse EKD nie nadążały za wydatkami, co w obliczu zmieniającej się sytuacji polityczno-gospodarczej sprawiło, że kolej stanęła na krawędzi upadku, mimo wpisania na listę zabytków.

Okres współczesny

W 2001 roku PKP podjęło decyzję o likwidacji linii kolejowej. Jednak rok później Urząd Miasta w Ełku przejął odpowiedzialność za jej dalsze funkcjonowanie i przekazał ją Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji, nazywając Ełcką Kolej Wąskotorową. Dla tej kolei rozpoczął się nowy etap historii. Obecnie pociągi kursują na trasie Ełk Wąskotorowy – Sypitki. Od 1 marca 2014 roku zarządzanie Ełcką Koleją Wąskotorową sprawuje Muzeum Historyczne w Ełku. W 2016 roku przewieziono 18 605 osób, w 2017 – 22 768 osób, a w 2018 osiągnięto wynik 21 628. Do końca 2019 roku na pokładach pociągów zasiadło 13 140 osób, natomiast w roku 2020 liczba ta wyniosła 6726 pasażerów.

Stacja, muzeum

Na ulicy Wąski Tor 1 w Ełku znajduje się wyjątkowa stacja kolei wąskotorowej, znana jako Ełk Wąskotorowy. Jest to miejsce, które leży w niewielkiej odległości od głównej stacji kolejowej. W budynku tego dworca, od 10 września 2018 roku, mieści się Muzeum Historyczne w Ełku, które przedstawia niezwykle bogatą historię miasta oraz regionu Mazur.

Muzeum nie tylko koncentruje się na dziejach lokalnych, ale także posiada osobną wystawę poświęconą historii kolejnictwa. Warto podkreślić, że w okolicy znajduje się również Park Odkrywców Kolei, który stanowi dodatkową atrakcję dla odwiedzających to miejsce.

Kalendarium Kolei Wąskotorowej

Kalendarium Ełckiej Kolei Wąskotorowej to przyczynek do zrozumienia złożonej historii tego unikalnego środka transportu. W ciągu lat miały miejsce kluczowe wydarzenia, które znacząco wpłynęły na rozwój kolei w regionie.

• W 1905 roku ogłoszono pierwsze projekty dotyczące budowy ełckiej kolei wąskotorowej,
• W 1912 roku rozpoczęto właściwą budowę, co zaowocowało powstaniem Lycker Kleinbahn,
• Na rok 1913 przypada otwarcie linii łączącej Ełk z Borzymami oraz Laskami Małymi z Zawadami,
• W 1918 roku na wszystkich liniach wprowadzono ruch publiczny,
• Rok 1945 to czas przejęcia kolei przez DOKP w Olsztynie oraz powołania Ełckiej Kolei Wąskotorowej,
• W 1951 roku dokonano przebudowy torów, zmieniając szerokość z 1000 na 750 mm,
• W 1957 roku utworzono Zarząd Kolei Dojazdowej przy DOKP w Olsztynie, co zainicjowało powstanie Ełckiej Kolei Dojazdowej,
• Rok 1975 przyniósł wprowadzenie trakcji spalinowej,
• W 1991 roku cała ełcka kolej została wpisana do rejestru zabytków,
• W 1992 roku do eksploatacji wprowadzono specjalne transportery,
• Rok 1993 to rozpoczęcie kursów pociągów turystycznych z użyciem trakcji parowej,
• W 2001 roku nastąpiło wstrzymanie ruchu pociągów przez PKP,
• Rok 2002 to przejęcie kolei przez samorząd miejski w Ełku, co zainicjowało działalność turystyczną,
• W 2009 roku zrealizowano projekt „Modernizacja Ełckiej Kolei Wąskotorowej na Potrzeby Turystyki”, obejmujący remont obiektów oraz infrastruktury przy stacji Ełk Wąskotorowy i przystanku Sypitki, finansowany ze środków Unii Europejskiej (EFRR),
• W 2011 roku zrealizowano projekt “Nasze Dziedzictwo-Ełcka Kolej Wąskotorowa”, kontynuując remonty przy stacji Ełk Wąskotorowy również ze środków Unii Europejskiej (EFRR),
• Rok 2014 to przejęcie kolei przez Muzeum Historyczne w Ełku od MOSiR Ełk,
• A w 2018 roku przeniesiono siedzibę Muzeum Historycznego do budynku dworca, otwarto Park Odkrywców Kolei oraz przebudowano przystanek Sypitki.

Biorąc pod uwagę te wszystkie wydarzenia, dostrzegamy ogromne znaczenie Ełckiej Kolei Wąskotorowej w historii regionu, która nie tylko pełniła rolę transportową, ale także stała się istotnym elementem dziedzictwa kulturowego.

Obecny tabor

Obecnie w Ełckiej Kolei Wąskotorowej można znaleźć różnorodny i bogaty tabor, który obejmuje wiele interesujących pojazdów. Wśród nich wyróżniają się:

• parowóz Px48-1752, który jest obecnie w czynnej eksploatacji,
• parowozy Las, przeznaczone dla toru o szerokości 600 mm – w liczbie 2 sztuk,
• parowóz normalnotorowy Ty2-1285,
• parowóz normalnotorowy Ol49-11,
• wagony osobowe wąskotorowe, typu 1Aw, na tor o szerokości 750 mm – 5 sztuk z lat 1954–1957,
• wagon motorowy MBxd1-133,
• wagony motorowe MBxd2,
• wagon brankard z 1950 roku,
• wagony transporterowe,
• pruski wagon pocztowy normalnotorowy z końca XIX wieku,
• wagon kolejowej straży pożarnej,
• wagon wąskotorowy węglarka wyprodukowany w 1909 roku,
• żuraw do nawęglania parowozów z 1913 roku,
• ręczne drezyny wąskotorowe, przy czym jedna pochodzi z 1930 roku,
• wąskotorowy pług odśnieżny z 1908 roku,
• lokomotywa spalinowa Lxd2, która obecnie nie jest w użyciu,
• lokomotywy spalinowe Lyd1 – 5 sztuk, z których część jest aktywna.

Taki uzbrojony w zabytkowe i nowoczesne pojazdy tabor kolejowy stanowi cenną część historii przemysłu kolejowego w regionie oraz oferuje unikalne doświadczenia dla miłośników kolejnictwa.

---

Oceń: Ełcka Kolej Wąskotorowa

---