Siegfried Lenz

---

Życiorys

Siegfried Lenz, syn urzędnika celnego, spędził swoje dzieciństwo w regionie Mazur. W 1939 roku wstąpił do Hitlerjugend, a w kwietniu 1944 przyjął członkostwo w NSDAP. Wkrótce po tym został wcielony do Wehrmachtu, gdzie służył w Kriegsmarine. W ostatnich miesiącach II wojny światowej zdezerterował, co nie uchroniło go przed krótkotrwałym pobytem w brytyjskim obozie jenieckim.

Po powrocie z niewoli brytyjskiej, Lenz podjął studia w Hamburgu, gdzie zgłębiał literaturę, filozofię oraz anglistykę. W latach 1950-1951 pełnił funkcję redaktora działu kulturalnego w tygodniku Die Welt. Po tym okresie skupił się głównie na literackiej działalności, współpracując z wieloma czasopismami, radiem oraz prowadząc wykłady na uczelniach.

Jako zwolennik polityki wschodniej Willy’ego Brandta, Lenz aktywnie uczestniczył w kampaniach wyborczych zachodnioniemieckich socjaldemokratów w 1965 oraz 1969 roku. Wraz z Gunterem Grassem miał zaszczyt być obecny podczas podpisania polsko-niemieckiego traktatu pokojowego, które miało miejsce w Warszawie w 1970 roku.

W ciągu swojej kariery literackiej, Lenz został uhonorowany wieloma nagrodami oraz odznaczeniami, w tym:

• Thomas Mann-Preis (w innych językach),
• Friedenpreis des Deutschen Buchhandels,
• Goethe-Preis der Stadt Frankfurt/M.,
• Literaturpreis der Stadt Bremen (w innych językach).

Twórczość

Twórczość Siegfrieda Lenza jest wyrazista i różnorodna, wzbogacona o elementy humoru oraz nostalgii. Jego opowiadania zawarte w tomie Słodkie Sulejki (oryginalnie wydane w 1955 roku) stanowią przykład „mazurskich gawęd”, które przenoszą czytelnika w świat, który wydaje się być zaginiony na zawsze. Mimo że proza Lenza nie jest nacechowana nacjonalistycznymi odczuciami, to również nie ma ambicji na ukazanie pełnej historycznej perspektywy. To twórczość, która przywołuje wspomnienia o egzotycznym, niemal baśniowym świecie zamieszkanym przez ludzi, w których – mimo iż posługują się niemieckim językiem – można dostrzec szeroką duszę Europy Wschodniej.

Największym osiągnięciem pisarza, które zyskało międzynarodowe uznanie i zostało zekranizowane, jest powieść Lekcja niemieckiego. Książka, przetłumaczona na 19 języków, porusza moralne dylematy, które miały miejsce w nazistowskich Niemczech, wprowadzając nas w głąb hitlerowskiej rzeczywistości. Autor w klarowny sposób obnaża mechanizmy bezrefleksyjnego posłuszeństwa, które prowadziły do przemocy i prześladowania. Na przykładzie wiejskiego policjanta, który poddaje się rozkazom nazistów i prześladuje „dekadenckiego” malarza, ukazuje dramatyzm i absurdalność sytuacji.

Kolejną istotną częścią jego twórczości jest powieść Muzeum ziemi ojczystej (Heimatmuseum), której akcja rozgrywa się na Mazurach. Lenz, mówiąc o prawie Niemców do uczuć związanych z utraconą ojczyzną, podejmuje dialog z szowinistycznymi ideologiami „pogranicza” oraz ziomkowskim rewanżyzmem. Postać, która w tym utworze uratowała zbiory muzeum z Łukowca (Ełku) i osiedliła się w Niemczech Zachodnich, dochodzi do wniosku, że jedynym sposobem na ochronę tych zbiorów przed nacjonalistycznymi manipulacjami jest ich zniszczenie.

Jako autor powieści i opowiadań, Siegfried Lenz zasługuje na miejsce w panteonie „klasyków” prozy niemieckiej obok takich twórców jak Heinrich Böll i Günter Grass. W 2011 roku otrzymał tytuł honorowego obywatela Ełku.

Powieści

• Es waren Habichte in der Luft(inne języki) (1951),
• Duell mit dem Schatten (1953),
• Za burtą (Der Mann im Strom 1957, wyd. polskie 1966),
• Brot und Spiele (1959),
• Całe miasto mówi (Stadtgespräch, 1963),
• Lekcja niemieckiego (Deutschstunde 1968, wyd. polskie 1971),
• Wzór do naśladowania (Das Vorbild, 1973),
• Muzeum ziemi ojczystej (Heimatmuseum 1978, wyd. polskie 1991),
• Der Verlust(inne języki) (1981),
• Exerzierplatz (1985),
• Die Klangprobe (1990),
• Die Auflehnung (1994),
• Arnes Nachlass(inne języki) (1999),
• Biuro rzeczy znalezionych (Fundbüro, 2003),
• Der Überläufer (posthum 2016).

Opowiadania

• Słodkie Sulejki (So zärtlich war Suleyken(inne języki) 1955, wyd. polskie 1988),
• Łowca drwin (Jäger des Spotts, 1958),
• Statek latarnia (Das Feuerschiff, 1960),
• Stimmen der See (1962),
• Najszczęśliwsza rodzina miesiąca i inne opowiadania (Gesammelte Erzählungen 1971, wyd. polskie 1974),
• Duch mirabelki (Der Geist der Mirabelle, 1975),
• Einstein przepływa Łabę pod Hamburgiem (Einstein überquert die Elbe bei Hamburg 1975, wyd. polskie 1977),
• Zapiski spekulanta (Lehmanns Erzählungen(inne języki)).

Dramaty

• Nikt nie jest winien (Zeit der Schuldlosen(inne języki), 1961),
• Twarz (Das Gesicht, 1964).

Międzynarodowy Konkurs Literacki imienia Siegfrieda Lenza

Od roku 2017, w ramach działań Siegofried Lenz Stiftung oraz pod patronatem Prezydenta Miasta Ełku, organizowany jest międzynarodowy konkurs prozatorski, który ma na celu upamiętnienie twórczości wybitnego pisarza. Tematem przewodnim tego przedsięwzięcia jest „Oblicza Europy”. Miejska Biblioteka Publiczna im. Zofii Nasierowskiej w Ełku pełni rolę głównego organizatora tego wydarzenia.

I edycja (2017)

W skład jury pierwszej edycji weszli: Marta Fox, dr hab. ks. Jerzy Sikora, prof. dr hab. Jarosław Ławski oraz Iwona Adeszko, dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Ełku. Oto wyniki tej edycji:

• I nagroda: Krzysztof Rejmer,
• II nagroda: Anna Piliszewska,
• III nagroda: Alfred Siatecki,
• Wyróżnienia: Agata Marzec, Marek Otwinowski, Dagmara Tomczyk, Katarzyna Nowak, Małgorzata Dorota Pieńkowska, Anita Stawik, Janusz Koryl.

II edycja (2018)

W jury drugiej edycji znaleźli się: Marta Fox, dr hab. ks. Jerzy Sikora, Michał Olszewski oraz Iwona Adeszko. Poniżej prezentujemy laureatów tej edycji:

• I nagroda: Jędrzej Napiecek,
• II nagroda: Krzysztof Eszet Szkurłatowski,
• III nagroda: Małgorzata Dorota Pieńkowska,
• Wyróżnienia: Miłka Malzahn, Edyta Karolina Bardócz, Lesław Sadowski.

III edycja (2019)

W skład jury trzeciej edycji weszli: Marta Fox, dr hab. ks. Jerzy Sikora, Michał Olszewski oraz Iwona Adeszko. Oto wyniki tej edycji:

• I nagroda: Patrycja Pelica,
• II nagroda: Łukasz Barys,
• III nagroda: Agnieszka Szygendowska,
• Wyróżnienia: Aleksandra Błaszczyk, Dorota Kotas, Dariusz Pylański, Waldemar Pieńkowski.

---

Oceń: Siegfried Lenz

---