Jezioro Ełckie

---

Charakterystyka jeziora

Jezioro Ełckie, stanowiące jedno z największych i głębszych zbiorników wodnych w Polsce, to obiekt o niezwykłych charakterystykach. Jest to jedno z 120 największych jezior w kraju oraz znajduje się w gronie ośmiu najgłębszych jezior polskich.

Na jeziorze można zauważyć wyraźne przewężenie, które dzieli je na dwie części: mniejszą, znaną jako Małe Ełckie, oraz większą, Duże Ełckie. Co interesujące, znajduje się tam wyspa, połączona z lądem mostami oraz drogą, na której usytuowany jest zamek krzyżacki. Otoczenie zbiornika to przede wszystkim zabudowa miejska Ełku oraz wsi Chruściele i Barany, a także pola uprawne.

Jezioro Ełckie boryka się z zanieczyszczeniami, które pochodzą głównie z terenów miejskich oraz z upraw rolnych ulokowanych wzdłuż wschodniego brzegu zbiornika. Przy brzegach jeziora przeważają niskie, bezleśne tereny, co dodatkowo wpływa na jego ekosystem.

Przez środek jeziora przepływa rzeka Ełk, która dostarcza wody do jego centralnej części, a wypływa z plosa południowo-zachodniego. Z zachodniej strony do jeziora wpada krótka struga z Sunowa, a z południa strumień z sąsiadującego jeziora Szarek, które ma powierzchnię wynoszącą 127,33 ha. Misa Ełku przyjmuje kształt bumerangu, z maksymalną długością 4 kilometrów oraz szerokością 3,5 kilometra. Linia brzegowa jest mocno rozwinięta, co świadczy o jego bogatej morfologii.

Jezioro można podzielić na trzy wyraźne plosa, z których każde ma swoje unikalne cechy. Do nich należą:

• ploso północne, oddzielone od reszty jeziora sztucznym półwyspem oraz mostem drogowym,
• ploso środkowe, rozdzielone wspomnianym półwyspem od północy oraz wyraźnym przewężeniem z południa,
• ploso południowe.

Zbiornik jest głęboki, a na jego dnie można odnaleźć liczne głęboczki i wypłacenia. Najniższe miejsce znajduje się w północnej części plosa środkowego, gdzie także odkryto inne głębokości. Stoki misy są strome, co komplikuje organizację odłowów, zarówno z użyciem sprzętu ciągnionego, jak i stawnego. Ploso północne, w porównaniu do reszty, jest płytsze i charakteryzuje się dwoma głęboczami o głębokości powyżej 23 metrów, gdzie stoki są łagodniejsze. W plosie południowym, najpłytszym, osiąga on raptem nieco ponad 10 metrów, a jego brzegi są znacznie bardziej łagodne, z występującymi płyciznami i wyspami trzcinowymi.

Środowisko wokół jeziora to głównie zabudowy Ełku oraz wsi Chruściele i Barany, z niewielkim procentem lasów i nieużytków. Warto zaznaczyć, że zbiornik nie jest w dużym stopniu wykorzystywany do celów rekreacyjnych.

Jezioro Ełckie wyróżniało się już w 1928 roku jako wyjątkowo czyste, typ oligotroficzny, co potwierdzały doskonałe warunki tlenowe w hipolimnionie, związane z obecnością skorupiaka Pallasea quadrispinosa. W 1986 roku zauważono, że jezioro zaczęło przekształcać się w typ eutroficzny, a w 1991 roku kontynuowano obserwację pogarszających się warunków tlenowych, co wskazywało na postępujący proces eutrofizacji. Zjawisko to przejawiało się w naturalnych warunkach przez tysiące lat, a od kilku lat jest przedmiotem rekultywacji prowadzonej metodą napowietrzania.

Dane morfometryczne

„Charakterystyka jeziora Ełckiego wskazuje na zróżnicowane wartości dotyczące jego powierzchni zwierciadła wody, które według różnych źródeł wahają się między 382,4 ha, a 400,93 ha.

Wysokość, na jakiej znajduje się zwierciadło wody, wynosi albo 119,9 m n.p.m., albo 120,4 m n.p.m. Co więcej, średnia głębokość jeziora sięga 15,0 m, a głębokość maksymalna jest różna w zależności od pomiarów – może wynosić 55,8 m lub 56 m.

Na podstawie badań przeprowadzonych w 2002 roku, wody tego jeziora zostały sklasyfikowane jako II klasy czystości, co wskazuje na ich dobrą jakość.

Rekultywacja jeziora Ełckiego

Jezioro Ełckie, borykające się z problemami degradacyjnymi, zmaga się z poważnym zanieczyszczeniem spowodowanym nadmiernym napływem zanieczyszczeń z obszaru jego zlewni. W szczególności, jezioro jest narażone na zanieczyszczenia pochodzące z nieskanalizowanych osiedli, takich jak miasto Ełk, a także na ścieki deszczowe oraz odpady z hodowli pstrągów. Dodatkowo, obszary pól w jego okolicy dostarczają dalej zanieczyszczeń, co pogłębia problem.

Od lipca 1999 roku, w odpowiedzi na silny deficyt tlenu występujący w letnich miesiącach, jak również na obecność siarkowodoru, podejmowane są działania rekultywacyjne w północnej części jeziora. Te zabiegi polegają na napowietrzaniu wód przy pomocy specjalistycznych urządzeń o nazwie STRATIFLOX 1000, których długość wynosi 20 metrów. W trakcie tych zabiegów do wody wprowadzana jest substancja chemiczna, sól żelaza, określana jako PIX, która ma na celu dezaktywację fosforu zawartego w wodzie.

Nadzór merytoryczny nad prowadzonymi pracami rekultywacyjnymi został powierzony Stacji Hydrobiologicznej Polskiej Akademii Nauk w Mikołajkach, działającej na zlecenie Urzędu Miasta Ełk. W wyniku realizacji zaplanowanych działań można spodziewać się kilku kluczowych efektów, takich jak:

• usunięcie siarkowodoru z naddenych wód plosa,
• wytworzenie utlenionej warstwy na powierzchni osadów dennych, co zredukuje wydzielanie fosforu z dna,
• ograniczenie biomasy glonów w strefie powierzchniowej,
• wzrost przezroczystości wód,
• rozwój fauny dennej dzięki natlenieniu wód naddennych,
• wzrost roślinności oraz pojawienie się nowych ryb.

Analizy przeprowadzone w 2003 roku wykazały pozytywne zmiany w czynnikach fizyko-chemicznych w obrębie pelagialu Jeziora Ełckiego. Wyniki dowiodły o wzroście poziomu tlenu nie tylko w wodach, ale także w warstwach przydennych, co znacząco przyczyniło się do redukcji ilości siarkowodoru w warstwie naddennej.

---

Oceń: Jezioro Ełckie

---